Fajerwerki na cześć Katarzyny II w Kaniowie. Wedle Plerscha c. 1787 – Lwowska Galeria Sztuki

___

Owa słynna taurydzka podróż Katarzyny II na Krym* była oczywiście wielką manifestacją jej imperialnego statusu, ale i zarazem zwykłą prowokacją na którą Turcy się nabrali – już 19 sierpnia 1787 sułtan Abdülhamid I, pod wpływem hałaśliwych pro-wojennych ulemów oraz uchodźców – krymskich Tatarów i wielkiego wezyra Kodża Jusufa Paszy, wypowiedział wojnę Rosji w celu odzyskania terytoriów utraconych w poprzednich konfliktach. Moment nie był sprzyjający, bo Wiedeń był wtedy w sojuszu z Moskwą – a plan Katarzyny II i Józefa II był zaiste wielki – to Grecki Plan z maja 1781, czyli misja odbicia drugiego Rzymu. Autorem tego planu i jego wykonawcą był wielki faworyt Katarzyny, Grigorij książę Potiomkin (ponoć polskiego pochodzenia). Zaczęło się znakomicie, choć nie po stronie austriackiej**, od wielkiego zwycięstwa 8 grudnia 1788 – zdobycia ważnego miasta Oczaków, którego cała ludność została przez Rosjan wyrżnięta. Gdy Abdülhamid I dowiedział się o tej rzezi zapadł na ciężką chorobę i zmarł 4 miesiące później, w wieku 64 lat.

Wprawdzie z kolei cesarz Józef II zmarł 20 lutego 1790***, ale Turcy nigdy nie doczekali się pomocy Prus, z którymi zawarli 31 stycznia 1790 skierowany przeciwko Rosji i Austrii traktat zaczepny. Prusy doprowadziły jednak poprzez demonstrację militarną wobec Austrii do jej wycofania się z tej wojny, co przewidywała prusko-austriacka konwencja w Reichenbach (27 lipca 1790).

Jednak w grudniu 1790 Aleksander Suworow, po serii wcześniejszych zwycięstw, dokonał dramatycznego przełomu w tej wojnie zdobywając wielką „nie-do-zdobycia” twierdzę w Izmaił (zbudowana przez genueńskich kupców w XII wieku) i droga do Konstantynopola stanęła w zasadzie otworem. I wtedy właśnie nastąpiła seria zadziwiających przypadków.

Głównodowodzący kampanii, czyli książę Potiomkin, miał kwaterę w Jassach, gdzie wtedy przebywała też jego kochanka – „najpiękniejsza kobieta Europy” a zarazem Fanariotka – Zofia Wittowa, którą wybuch wojny zastał w Stambule, ale 28 lutego 1791 Potiomkin jest w Sankt Petersburgu, a 16 kwietnia świętuje z Katarzyną WIELKIE zwycięstwo – rezolucja premiera Pitta młodszego o pójściu na wojnę z Rosją, razem z Prusami i Polską, upada w parlamencie brytyjskim – ultimatum jest cofnięte… Oczywiście wiosna 1791go w Warszawie jest też bardzo gorąca, pierwsze ustawy około-konstytucyjne są już przegłosowane, np. 18 kwietnia Prawo_o_miastach. A w tym czasie, przy pomówieniach o pijaństwo w trakcie bitew, generał Suworow jest ciupasem przeniesiony pod granicę fińską…

21 lipca Potiomkin wyrusza z Carskiego Sioła z powrotem na południe, a 16 października gwałtownie umiera na otwartym stepie, 60 km od Jass, w drodze do swojego Mikołajowa. I na dni przed tajnym przybyciem do Jass na rozmowy z nim Szczęsnego Potockiego (wraz z Sewerynem Rzewuskim – patrz niżej…), który za to natychmiast zakochuje się bez pamięci w pięknej Bitynce.

Wobec wycofania się Austrii z wojny z Turcją (traktat w Sistowej 4 sierpnia 1791) Rosja była zmuszona przystąpić do rokowań pokojowych i ograniczenia swych celów terytorialnych. Preliminaria pokojowe zostały podpisane 11 sierpnia 1791 w Gałaczu. Negocjacje ze strony rosyjskiej prowadził Grigorij Potiomkin, a po jego śmierci Aleksandr Biezborodko, ze strony tureckiej wielki wezyr Jusup-pasza. Traktat potwierdzał postanowienia traktatu z Küczük Kajnardży (1774), wzmacniał pozycję Rosji nad Morzem Czarnym, na Kaukazie i na Bałkanach.

Postanowienia: Rosja otrzymywała ziemie między Bohem i Dniestrem (Jedysan), Dniestr stał się rzeką graniczną.

• Hospodarstwo Mołdawskie i Wołoszczyzna, zajęte w czasie działań wojennych przez wojska rosyjskie powracały pod panowanie tureckie
• Na Kaukazie granica rosyjsko-turecka przebiegała wzdłuż rzeki Kubań,
• Turcja zrzekła się pretensji do Gruzji i zaakceptowała aneksję Chanatu Krymskiego przez Rosję.

Zakończenie wojny rosyjsko-tureckiej umożliwiło Katarzynie II 18 maja 1792 rozpoczęcie wojny z Rzecząpospolitą dla obalenia Konstytucji 3 maja.

2 grudnia 1790 roku wojska austriackie przywróciły władzę Leopolda nad austriackimi Niderlandami[1], a w styczniu 1791 r. Leopold, wykorzystując mandat Rzeszy, zajął zbuntowane księstwo Leodium. Leopold II zmarł nagle w Wiedniu, 1 marca 1792, chociaż niektórzy twierdzili, że został otruty lub potajemnie zamordowany… Gdy wybuchła rewolucja francuska działał tworząc koalicję konserwatywnych władców przeciw niej. Nie wykluczał nawet desantu na ziemi francuskiej. Z kolei zamach na życie Gustawa III został przeprowadzony w operze sztokholmskiej 16 marca 1792 podczas maskarady. Raniony strzałem w plecy król zmarł dwa tygodnie później w wyniku infekcji, jaka wdała się po postrzale.

21 stycznia 1793 Ludwik XVI został stracony na gilotynie, a 1 lutego Francja wypowiedziała wojnę Wielkiej Brytanii i Holandii.

CDN

___

*) Предполагаемый маршрут: Луга — Великие Луки — Смоленск — Новгород-Северский — Чернигов — Киев — Екатеринослав — Херсон — Перекоп — Бахчисарай — Севастополь — Ак-Мечеть — Карасубазар — Судак — Старый Крым — Феодосия — Геничи — Мариуполь — Таганрог — Нахичевань-на-Дону — Черкасск — Азов — Бахмут — Белгород — Обоянь — Курск — Орел — Мценск — Тула — Серпухов — Москва — Клин — Торжок — Вышний Волочек — Новгород — Санкт-Петербург. Всего на 5657 верст, в том числе 446 по воде.

**) W sumie przed i w trakcie „bitwy, której nie było” Józef II stracił około 44 tysięcy ludzi (33 tysiące zmarło przed bitwą w wyniku chorób i waśni między nacjami), sułtan natomiast odniósł największe zwycięstwo w czasie swojego panowania (1774–1789).

***) Przedtem ponoć powiedział do swojego szambelana: Jestem spokojny. Nie zgadzam się z poetą, który napisał, że straszne jest przejście z tronu do trumny. Nie żałuję, że opuszczam tron. Moją jedyną troską jest to, że po tylu moich wysiłkach zostawiam niewielu szczęśliwych, a tylu niewdzięczników.

Józef został pochowany w Krypcie Cesarskiej pod Kościołem Kapucynów w Wiedniu. Na swoim grobie kazał napisać: Tu spoczywa Józef II, który przegrał we wszystkich swoich przedsięwzięciach.

Tron objął jego młodszy brat, Leopold II Habsburg, który odwołał większość reform Józefa.

In 1789 he issued a charter of religious toleration for the Jews of Galicia, a region with a large Yiddish-speaking traditional Jewish population. The charter abolished communal autonomy whereby the Jews controlled their internal affairs; it promoted Germanization and the wearing of non-Jewish clothing.

Joseph’s participation in the Ottoman war was reluctant, attributable not to his usual acquisitiveness, but rather to his close ties to Russia, which he saw as the necessary price to be paid for the security of his people. After initial defeats, the Austrians won a string of victories in 1789, which would ultimately prove pointless.

In November 1788, Joseph returned to Vienna with ruined health and was left abandoned [!]. His minister Kaunitz refused to visit his sick-room and did not see him for two years. His brother Leopold remained at Florence. At last, Joseph, worn out and broken-hearted, recognized that his servants could not, or would not, carry out his plans.

---

tagi: polska  rosja  londyn  turcja 

	kpiotrzk
	14 lutego 2024 06:05

2     752    7 zaloguj sie by polubić