Siedem lat temu nie miałem pojęcia o istnieniu Wiktora Szymaniaka:

"Niezawodna Pink Panther ostatnio przypomniała nam bardzo ożywione kontakty wielu dworzan naszego nieszczęsnego króla Zygmunta Augusta z Albrechtem Hohenzollernem. Jak to jest, że od 500 lat tzw. polscy historycy nie zdobyli się na opublikowanie i przetłumaczenie choćby małej części olbrzymiej a ciągle zachowanej korespondencji z Pruskiego Archiwum w Królewcu? Są tam np. 178 listy z lat 1548-68 do samego Albrechta* (i 108 od niego!) owego Erharda von Kunheim, sekretarza królowej Katarzyny i szwagra Luterówny, o którym to napisała PP (NB. Albrecht 6 kwietnia 1541 zwrócił się był do Mikołaja Kopernika z pisemną prośbą, w jego 69 roku życia, o „interwencję medyczną” ws. śmiertelnie wówczas chorego starszego brata owego Erharda).

Naszym tzw. historykom nie chciało się nawet przetłumaczyć z niemieckiego na polski wydanych przez Adalberta Bezzenbergera w latach 1904-21 pt. Die Berichte und Briefe des Rats und Gesandten Herzog Albrechts von Preußen Asverus von Brandt nebst den an ihn ergangenen Schreiben in dem Kgl. Staatsarchiv zu Königsberg, (bardzo) licznych listów wymienionych pomiędzy Albrechtem i niejakim Asverusem von Brandt, który to odegrał był bardzo dużą rolę na dworze Zygmunta Augusta, ale o nim z kolei można poczytać tylko w… estońskiej wiki. (Pomimo tej oto pozycji w bibliografii tamże: prof. dr hab. Jacek Wijaczka: Asverus von Brandt (1509 – 1559). Życie i działalność dyplomatyczna w służbie księcia Albrechta pruskiego, Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego 1996.)

Zresztą, być może nawet jakieś bardzo ciekawe listy leżą sobie w olsztyńskim archiwum, ale kto tam to wie?

Z mojej strony, do owego Erharda dorzuciłbym także ochmistrza Katarzyny – Gabriela Tarło – ur. najprawdopodobniej jeszcze w XV w., zm. w 1565, herbu Topór, syna Stanisława Tarło i Małgorzaty Magiery herbu Szeliga. Na dworze królewskim Gabriel pojawia się późno, bo dopiero w 1530, wraz z koronacją vivente rege Zygmunta Augusta. Od początku jest w ścisłym kontakcie z Albrechtem na którego dworze najprawdopodobniej przedtem przebywał – ba, znany był z tego iż aktywnie promował pruski dwór i polecał tam młodych polskich szlachciców. Z kolei, na dworze Zygmunta Augusta od początku był jego najbliższym „powiernikiem w sprawach domowych i pruskich”. Ochmistrzem Katarzyny został w 1553.

Wprawdzie „całe życie bezżenny”, ale za to jego dwaj bratankowie,  Jan-sekretarz królewski od 1556 i Mikołaj, to znani i aktywni heretycy, kalwiniści, przy czym ów Mikołaj to był zarówno sekretarz królewski jak i podczaszy królowej Barbary… W pruskim archiwum znajduje się 54 listów Gabriela do Albrechta z lat 1534-47 oraz 202 listów z lat 1548-65 wraz z 196 listami od Albrechta. Wprawdzie PAU na swojej stronie internetowej umieściła kopie tomów Elementa ad Fontium Editiones, które je zawierają, ale na ich opracowanie i tłumaczenie ciągle czekamy… [i właśnie tu się (częściowo) myliłem]

Zygmunt August na dobre pozbył się swojej matki w 1556, kiedy to królowa Bona po 8 latach „mazowieckiej zsyłki” wyjechała do Bari, gdzie ją zaraz w 1557 zamordowano. A wszystko się zaczęło od fatalnego spisku Radziwiłłów i ich nieszczęsnej siostry Barbary – z tym, że jeszcze gorsze były skutki śmierci królowej matki…

Widać to po dużym ożywieniu w nigdy nieopublikowanej korespondencji pomiędzy Zygmuntem Augustem a Albrechtem Hohenzollernem. Oto w latach 1557-63 Zygmunt August wysyła odpowiednio 27+32+24+8+8+26+65 listów, a Albrecht aż 27+40+46+54+37+43+86 listów. Skąd ta kulminacja ich aktywności w 1563?

A, bo 1563 to rok najfatalniejszej decyzji naszego króla, który to zezwolił był wtedy (swojemu lennikowi!) na rozszerzenie dziedziczenia Prus Książęcych na Brandenburgię, co rychło doprowadziło do powstania państwa brandenbursko-pruskiego, a potem do Królestwa Prus ze stolicą w Berlinie.

Przy tym, nadanie w 1560 pruskiej Albertynie przywilejów równych tym Akademii Krakowskiej to już był drobiazg…"

___

*) Józef Jasnowski żył 103 lata – prawie dorównał samej twórczyni Elementa – Karolinie Lanckorońskiej – tutaj Karol z Karoliną... wtedy, w 1989, ona miała 91 lat, a zmarła w 2002:

 

---

tagi: polska 

	kpiotrzk
	31 maja 2024 09:49

8     777    10 zaloguj sie by polubić