Jak zdobywano Morze Czarne
Illustrated Naval and Military Magazine, Vol. VII, No. 48, P. 329 (1888)
___
“Stary Potiomkin miał reputację domowego tyrana… Młoda żona pułkownika przeżyła wielki szok. Dopiero będąc w ciąży ze swoim pierwszym dzieckiem, Marfą Jeleną, odkryła, że pułkownik Potiomkin jest nadal mężem swojej pierwszej żony, która mieszkała w wiosce. Przypuszczalnie cała wieś doskonale wiedziała o tajemnicy pułkownika, więc Daria musiała uznać, że w oczach własnych poddanych wyszła na głupią. Bigamia, tak jak teraz, stanowiła przestępstwo zarówno w oczach Cerkwi, jak i państwa, ale Czyżowo leżało na tak głębokiej prowincji, miało taki bałagan w dokumentacji, a mężczyźni tak bardzo dominowali nad kobietami, że przypadki bigamii wśród prowincjonalnych szlachciców były bardzo częste. Mniej więcej w tym samym czasie generał Abram Hannibal, abisyński [pra]dziadek Puszkina, ożenił się ponownie [ze Skandynawką!], a pierwszą żonę zamknął w lochach i torturował dotąd, aż zgodziła się wstąpić do klasztoru [Jewdokia Dioper, Greczynka, wyszła za niego w 1731 roku. Ponoć gardziła mężem, którego musiała poślubić]*. Zresztą jeden z jego synów powtórzył ten wyczyn**. Zwykle nie trzeba było posuwać się do tortur, by zmusić rosyjskie żony do wstąpienia do klasztoru, co otwierało ich mężom drogę do ponownego małżeństwa. Daria odwiedziła pierwszą żonę pułkownika i płacząc [dobre sobie], przekonała ją, żeby przyjęła śluby zakonne, przez co jej małżeństwo stanie się legalne…
Trzydziestego pierwszego maja 1778 roku Katarzyna zatwierdziła Potiomkinowski plan założenia nad Morzem Czarnym portu o nazwie Chersoń. W tej dźwięcznej nazwie pobrzmiewały marzenia Potiomkina o mieszkańcach starożytnego Chersonezu. Założenie miasta umożliwił pokój z Turcją i likwidacja Siczy Zaporoskiej. Nakazano budowę portu. Z całego kraju sprowadzono cieśli. 25 lipca książę mianował gubernatorem jednego z oficerów admiralicji – Iwana Hannibala. Potiomkina urzekły zapewne osobliwe losy tego człowieka [ha, ha] i jego związki z Piotrem Wielkim.
Był to Mulat, najstarszy syn Abrama Hannibala, słynnego Murzyna Piotra Wielkiego, księcia abisyńskiego kupionego w Stambule dla cara. Car, z oczywistych powodów, nazwał swego Murzyna imieniem wielkiego przeciwnika Scypiona Afrykańskiego, wykształcił i awansował, był też ojcem chrzestnym jego syna Iwana. Puszkin, który napisał (nieukończoną) powieść Murzyn Piotra Wielkiego, był wnukiem brata Iwana Hannibala. Dziad Puszkina, Osip Hannibal, był biedny, toteż matka poety na dobrą sprawę wychowała się w domu pierwszego gubernatora Chersonia. Iwan Hannibal czuł się równie dumny ze swego pochodzenia jak Puszkin. Umarł w 1801 roku, a na jego grobie wyryto: „Znużył go skwar afrykański, chłód ostudził jego krew”. Portret Iwana wiszący w Muzeum Historycznym w Chersoniu dowodzi, że po swoim murzyńskim ojcu wziął on ciemną skórę i abisyńskie rysy, a po rosyjskiej matce – proste włosy i krępą sylwetkę…
Założenie Chersonia stanie się sławne – złościł się Zawadowski. – Jego twórca jest zachwycony swoim projektem i forsuje go. Nie mylił się: Potiomkin nieomal siłą woli stworzył miasto, bez litości poganiając Hannibala. W sierpniu Mulat zorganizował 12 zespołów roboczych i zakupił drewno nad górnym Dnieprem w rosyjskiej Białorusi i w Polsce. Wszystko miało być spławione rzeką do Chersonia.
Potiomkin najął 500 cieśli i tysiące robotników, założył stocznię i sporządził plan miasta. Pierwsze okręty wojenne zaczęto budować w maju 1779 roku, w 1781 roku w budowie były dwa następne. Serenissimus postanowił zatrudnić żołnierzy, którzy zbudowali sobie drewniane koszary, z początku używając plecionki obrzucanej gliną. Potem do pracy w kamieniołomach sprowadzono 1000 więźniów. Z kolei kupcowi Falejewowi*** zaproponował udział w przyszłych zyskach z handlu z Chersoniem w zamian za wysadzenie skalistych bystrzy Dniepru. Falejew przyjął ofertę, a Potiomkin dostarczył mu prochu. W 1783 roku niektóre statki dopływały już do Chersonia. W nagrodę książę uszlachcił Falejewa i awansował go na majora [Założenie Chersonia miało kosztować Potiomkina 460 103 rubli.]…
Kolejnym nieustraszonym Anglikiem, i przyjacielem Samuela Benthama, był dwudziesto-kilkuletni Reginald Pole Carew, absolwent Oxfordu i właściciel majątku w Kornwalii. Potiomkin pokazał Carewowi swoje majątki i fabryki pod Sankt Petersburgiem, a potem zabrał go na południe. Czytając wciąż nie opublikowaną relację Carewa, odnosi się wrażenie, jakby autor pisał powieść albo robił szpiegowskie notatki [serio?]. W chwili jego przybycia do Chersonia miasto składało się już z 300 domów. Oprócz dziewięciu pułków żołnierzy „miasto zamieszkują głównie polscy Żydzi i Grecy (…). Żołnierze, marynarze, chłopi są zatrudnieni przy budowie”. Carew zauważył wszakże, że prace przy fortyfikacjach prowadzone są zbyt pospiesznie „z obawy przed niezadowoleniem zwierzchników”. Księciu jednak powiedział taktownie: „To, co tu widzę, przechodzi ludzkie wyobrażenie”.
Potiomkinowi zależało na ożywieniu handlu w swoim wicekrólestwie. W 1781 roku Pole Carew omawiał sprawy handlowe z generałem Hannibalem i dwoma potentatami chersońskimi – Falejewem i Francuzem Antoine’em. Falejew założył Kompanię Czarnomorską do handlu z Turkami i niebawem zwodował swą fregatę, Borystenes. Miał też gospodarstwo hodowlane i zaopatrywał wojsko w mięso. Pole Carew obliczał, że przynosiło mu to pół miliona rubli rocznie. Anglik wymieniał towary, którymi handluje się w Chersoniu: wosk, powrozy, drewno, kamień, nie przepuścił okazji do zarobienia na handlu. „Pisze do pana chersoński bourgeois” – donosił księciu.
Antoine z Marsylii, późniejszy baron de Saint-Joseph, był chersońskim magnatem stoczniowym. W Sankt Petersburgu spotkał się z księciem i zaproponował mu stworzenie w Chersoniu faktorii handlowej i wolnego portu. Potiomkin był zachwycony pomysłem i prosił Katarzynę o „zniesienie wewnętrznych barier celnych i rozważenie zniesienia zewnętrznych”. Jakkolwiek Potiomkinowi zależało na współpracy z Wielką Brytanią, rozumiał, że to Francja trzyma w garści handel śródziemnomorski z Marsylii, co miało swoje polityczne następstwa. W 1786 roku Antoine powiedział Potiomkinowi, że w ciągu ostatniego roku z Marsylii przypłynęło 11 jego statków…
Potiomkin zdobył Odessę i kazał zbudować tam miasto i twierdzę – choć budowę rozpoczęto dopiero po jego śmierci i dopiero po jego śmierci pojawiła się nazwa Odessa. Kiedy w 1789 roku książę zajął turecki fort Hadżibej, szybko dostrzegł strategiczne zalety miejsca. Kazał wysadzić stary zamek i osobiście wskazał, gdzie należy zbudować port i osiedle. Prace miały się zacząć bez zwłoki.
Oficjalnie jednak miasto założył dopiero trzy lata po śmierci Potiomkina jego protegowany José (Osip) de Ribas, hiszpański awanturnik z Neapolu”
–– Simon Sebag Montefiore. “Katarzyna Wielka i Potiomkin”
PS. Kiedy w 1741 carycą została Elżbieta, Abram Hannibal stał się wybitnym członkiem jej dworu. Awansował do rangi generała-majora i został superintendentem Rewalu (obecnie Tallinn) – zajmował to stanowisko od 1742 do 1752.
__
*) Some British aristocrats descend from Gannibal, including Natalia Grosvenor, Duchess of Westminster and her sister, Alexandra Hamilton, Duchess of Abercorn. George Mountbatten, 4th Marquess of Milford Haven, a cousin of Queen Elizabeth II, is also a direct descendant, as the grandson of Nadejda Mountbatten, Marchioness of Milford Haven.[14][15]
**) W 1784 roku Osip Abramowicz został oskarżony przez obie jego żony: pierwsza oskarżyła go o zmarnowanie jej majątku na łączną kwotę 27 tysięcy rubli, a druga o bigamię. W 1784 Hannibal został skazany na siedmioletnią pokutę w kościele, obejmującą pobyt w klasztorze, ale ze względu na prośbę jego brata Iwana karę tę zastąpiła służba morska na Morzu Czarnym.
***) Pochodził z gagarińskich kupców. Wybił się w czasie wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1768–1774, stając się dostawcą armii Grigorija Potiomkina. Na początku 1779 r., korzystając z własnych środków, na zlecenie księcia Potiomkina, podjął się oczyszczenia progów Dniepru. Za tę pracę Falejew został wyniesiony do szlachty i odznaczony złotym medalem.
W 1781 Falejew został mianowany majorem, w 1783 prime majorem, podpułkownikiem w 1785 i pułkownikiem w czerwcu 1787 roku. W 1790 został mianowany Обер-штер-кригскомиссар, aby zarządzać wszystkimi wydatkami pieniężnymi na budowę okrętów Floty Czarno-morskiej. Wiosną 1788 zbudował w Chersoniu flotę Dniepropietrowsko-Czarnomorską, aby wziąć udział w szturmie na Oczaków.
[ kolejny Szkot w Rosji: https://pl.wikipedia.org/wiki/John_Paul_Jones_(%C5%BCeglarz) ]
Od końca lat osiemdziesiątych XVII wieku Falejew zajął się zagospodarowaniem miasta Mikołajów, założonego przez Potiomkina w 1789 roku. https://ru.wikipedia.org/wiki/
tagi: rosja londyn francja
|
kpiotrzk |
| 23 lutego 2024 06:27 |