„(…) postanawiamy, aby za upatrzeniem przez ingeniery miejsca nad brzegiem Dnieprowym, gdzie się będzie naysposobniey Hetmanom naszym zdało, zamek był zbudowany: który to zamek firmo praesidio ludzi tak pieszych iako i konnych, y municyą woienną, dostatecznie opatrzony będzie. A na tym prędsze zbudowanie iego, y na wzwyż mianowane praesidia summę sto tysięcy złotych Polskich z tych przyszłych podatków, na raty, skarb żeby w robocie zamku tego omieszkanie nie było, wydać ma.”

Sejm w Warszawie (31 styczeń–14 marzec 1635) konstytucja Pohamowanie inkursji morskich od wojska zaporoskiego

__

„Pochodził z Nevers, z rodziny miejscowego notariusza. Szlachecka rodzina wywodziła się z Bretanii. Urodzony ok. 1580, ożenił się z Jeanne de la Fosse, z którą miał syna Jeana, także zawodowego oficera. Początkowo zamierzał kontynuować tradycję w rodzinnym notariacie, ale szybko wciągnęła go w swe tryby wojna domowa. Już jako oficer zaciągał się w służbę Stanów Holenderskich w dobie wojny trzydziestoletniej; służył w armii Brunszwiku w stopniu kapitana.

W 1621 służy już Rzeczypospolitej. Od Zygmunta III Wazy, któremu polecił Mariona Ludwik XIII,  otrzymał list przepowiedni na zaciągnięcie 200-osobowego oddziału doborowej piechoty niemieckiej. Walczył pod Chocimiem oraz w drobniejszych potyczkach z Kozakami i Tatarami. Brał udział w wojnie pruskiej (1626) i kozackiej (odznaczył się pod Perejasławiem w 1630). Podczas kampanii Stanisława Koniecpolskiego przeciwko Abazy Paszy walczył pod Kamieńcem (powstrzymał uderzenie tatarów w centrum). Za czasów Władysława IV „moskiewską expedycyę (1632-1634) stateczną wiarą i męstwem nieporównanym odprawił”. Później wraz z podkomendnymi trafił na Ukrainę, gdzie rychło doceniono jego dowódcze i inżynierskie zdolności. Dowodził 300 muszkieterami. W 1635 według jego projektu rozpoczęto budowę Kudaku. Pierwotnie była to reduta z dwoma półbastionami od wschodu (południowo-wschodni półbastion zachował się do dzisiaj). Jeana de Marion został komendantem ledwo co oszańcowanej twierdzy, mając pod swoimi rozkazami 200 najemnych dragonów, głównie Niemców…  Marion próbował się jednak z tym brzemieniem zmierzyć. Był żołnierzem stanowczym i zdecydowanym. Dbał, by przepisy nowej ordynacji sejmowej, ograniczającej dotychczasową kozacką samowolę, nie były przekraczane. Skończyło się wożenie na Sicz prochu, broni i ołowiu. Pod osłoną armat, pułkownik de Marion przechwytywał całe zaopatrzenie Zaporoża. Nikomu nie okazywał żadnych względów, nawet tym, którzy w przeszłości mieli zasługi dla Rzeczypospolitej…

Komendanta twierdzy, Francuza Jeana de Mariona, przywiązano do słupa, gdzie posłużył czerni za cel do strzelań z łuku. Kiedy znudzili się tą okrutną „zabawą”, (jak wynotował ze źródeł prof. W. Serczyk) „najpierw rękę mu odsiekli i za pazuchę włożyli, w pludry prochu nasypali, postawili u słupa nad Dnieprem, zapalili i proch rzucił go do Dniepru”. Powstanie stłumili Kozacy rejestrowi, którzy – po powrocie znad Bałtyku – pod komendą K. Wołka wdarli się do obozu powstańców, którzy sami postanowili wydać w ich ręce swych przywódców. Sulimę ścięto w Warszawie 12 XII 1635…  Syn Mariona, wspomniany wyżej Jan, także dzielny i Rzeczypospolitej zasłużony żołnierz, kapitan dragonów, otrzymał indygenat (z nazwiskiem Marjan), jako virtutis paternae haeres, w 1662 (Vol. Leg. T. IV, str. 409).*”

Tak, to nie pomyłka – to właśnie ów Jean de Marion (Marianus) był projektantem i konstruktorem pierwszej twierdzy (fortu) Kudak, a nie ten znany kartograf Beauplan, który to sobie przypisał w swoim słynnym Opisie Ukrainy… Straszliwa śmierć tego dzielnego Francuza a zarazem polskiego pułkownika wiele mówi – człowiek, który faktycznie próbował zapanować nad zaporoskimi kozakami natychmiast ginie, zdradzony. Warto tu przypomnieć inne okoliczności tamtych lat – szpiegostwo Greków oraz marny los ich ideologa, słynnego patriarchy Cyryla „kalwinisty” Lukarisa, utopionego w Bosforze w 1638, na rozkaz sułtana Murada IV za podburzanie „na własną rękę" kozaków**.

Za to ów Guillaume Le Vasseur de Beauplan po śmierci Władysława IV, wymówił służbę Janowi Kazimierzowi i wyjechawszy w 1648 do Francji zarobił na królewskim zleceniu, publikując „dla kasy” ten Opis, gdzie nie ukrywał swoich sympatii dla kozaków. A „ostateczną” twierdzę Kudak z 1639 zaprojektował z kolei „sarmacki” Niemiec, czyli Fryderyk Getkant, który w „1655 roku po oblężeniu Krakowa przeszedł [„niedobrowolnie”] na stronę szwedzką i uczestniczył w oblężeniu Jasnej Góry, jednak już w 1658 kierował wojskami polskimi przy oblężeniu Torunia…”

___

*) „Podstawę do tego mniemania stworzył jego „Opis Ukrainy”, w którym, wspominając o budowie twierdzy, zaznacza, że zaczął ją (fis commenser) w miesiącu lipcu 1635. Wbrew temu urzędowy akt, dyplom króla Jana Kazimierza z 1 maja 1662 r., obdarzający polskim indygenatem, syna Marjana, również imieniem Jana, jako „spadkobiercę ojcowskich zasług”, rzecz tę przedstawia odmiennie. „Hetman Koniecpolski, mówi dyplom, nie znalazł odpowiedniejszego od Jana Marjana i jemu polecił nakreślić i zbudować warownię przy kojdackim porohu, co tenże wykonał na pożytek i obronę Rzeczypospolitej z całym wysiłkiem i umiejętnością”.”

**) „Na arenę wielkich wydarzeń wkroczył w 1635, biorąc udział w ataku Iwana Sulimy na twierdzę Kudak. Pochwycony, został skazany na karę śmierci, a wyrok miał zostać wykonany w Warszawie, jednak za wstawiennictwem kanclerza wielkiego koronnego Tomasza Zamoyskiego został uwolniony…

Jednak na Sejmie w lutym 1638 szlachta znieważyła zarówno króla, jak i A. Kisiela, który w swoim przemówieniu przypominał, że w przeciwnym razie rebelianci walczyliby na śmierć i życie. Niektórzy posłowie proponowali nałożenie Pawlukowi na głowę rozpalonej korony i danie mu do rąk rozpalonego berła. Przypomnienie A. Kisiela o dobrowolnym poddaniu się Pawluka nie zostało wzięte pod uwagę. W ten sposób król został ośmieszony. Wkrótce, na początku lutego 1638 wykonano w stolicy na nim i na innych przywódcach wyroki (ścięcie głów, nabicie na pal).” Powstanie_Pawluka

„W 1635 roku sułtan Murad IV, idąc za przykładem swych wojowniczych przodków, objął osobiste dowództwo na armią. Turcy 8 sierpnia zdobyli Erywań, a następnie złupili Tebriz. Zwycięski sułtan wrócił do Konstantynopola, by odbyć triumf, jednak jego zwycięstwa przyniosły krótkotrwałe owoce. Wiosną 1636 roku szach Safi I odzyskał Erywań, a następnie pokonał armię turecką. Ponowne propozycje pokojowe Persji zostały odrzucone, a w 1638 roku sułtan Murad IV osobiście poprowadził armię turecką na Bagdad. Miasto padło w grudniu po 39-dniowym oblężeniu, co sprawiło, że Turcja odzyskała kontrolę nad Irakiem. Wkrótce potem nawiązane zostały rozmowy pokojowe.”

---

tagi: polska  ukraina  francja  kalwiniści 

	kpiotrzk
	8 kwietnia 2024 09:30

5     589    5 zaloguj sie by polubić