Na przełomie 1692/3 Isaac Newton, któremu właśnie stuknęła pięćdziesiątka, wpadł w olbrzymi kryzys – jedni piszą o jego głębokim załamaniu nerwowym, drudzy o zatruciu rtęcią podczas eksperymentów alchemicznych, a jeszcze inni o skutkach zerwania związku Newtona z jego „asystentem” Mikołajem Fatio (z genewsko-bazylejskiego protestanckiego patrycjatu):

„Fatio spotkał Newtona, prawdopodobnie po raz pierwszy, na spotkaniu Royal Society 12 czerwca 1689 roku. Newton i Fatio wkrótce stali się bliskimi przyjaciółmi, a Newton zasugerował nawet, aby obaj dzielili pokoje w Londynie, podczas gdy Newton uczestniczył w porewolucyjnej sesji Parlamentu, do którego został wybrany jako członek Uniwersytetu Cambridge... Fatio odrzucił ofertę Newtona, aby zamieszkać w Cambridge jako jego asystent, zabiegając zamiast tego o akademicką karierę w Holandii. [Ich intensywny związek zakończył się nagle i w niewyjaśniony sposób w 1693 roku, a w tym samym czasie Newton przeszedł załamanie nerwowe].”

Warto tu przytoczyć dalsze losy tego bardzo ciekawego osobnika:

„W 1700 roku Fatio zaczął współpracować z radykalnymi protestanckimi Camisards [hugenotami z Sewenny] w Londynie, znanymi tam jako "francuscy prorocy". Rząd podejrzewał tę grupę o przygotowanie spisku politycznego, a w 1707 Fatio, Élie Marion i Jean Daudé zostali osądzeni przed Queen's Bench na podstawie zarzutów wniesionych przeciwko nim przez główny nurt francuskich kościołów protestanckich w Anglii. Cała trójka została uznana za winnych buntu i skazana na pręgierz. 2 grudnia Fatio stanął na szafocie przy Charing Cross z napisem na kapeluszu, opisującym go jako wspólnika w rozpowszechnianiu "niegodziwych i fałszywych proroctw". Dzięki wpływom księcia Ormonde, którego brata lorda Arran Fatio był wychowawcą, został uchroniony przed przemocą tłumu.

Fatio był jednym z tych [uha, ha], którzy wierzyli w proroctwo, że Thomas Emes powstanie z martwych, przyciągając kpiny i potępienie nawet ze strony własnego brata. W 1711  Fatio udał się do Berlina, Halle i Wiednia jako misjonarz owych francuskich proroków. Druga misja w latach 1712-13 zaniosła go do Sztokholmu, Prus, Halle, Konstantynopola, Smyrny i Rzymu. Po powrocie do Anglii Fatio udał się na emeryturę do Worcester, gdzie nawiązał przyjaźnie i zajął się pracą naukową, alchemią i studiowaniem kabały. W 1732, dzięki wpływom Johna Conduitta, bratanka Newtona, Fatio bezskutecznie starał się uzyskać nagrodę za uratowanie księcia Oranii przed porwaniem ukartowanym przez hrabiego Fenila.*”

Tak czy inaczej, w owym 1693 Newton znalazł sie niejako na rozdrożu. Z jednej strony, jego dalsza kariera akademicka była zamknięta – toż nawet w Anglii był heretykiem:

„Odrzucił dogmat o Trójcy, jednakże manuskrypt wysłany do Johna Locke’a w 1690, w którym kwestionował jej istnienie nie został opublikowany za jego życia. Ze względu na swoją wysoką pozycję społeczną i potencjalny sprzeciw czynników kościelnych Newton nigdy publicznie nie głosił tego poglądu.”

Z drugiej strony, jako zawzięty wig, od początku stał po stronie tzw. Chwalebnej Rewolucji – wszak posłował do parlamentu w latach w 1689–90 (i w 1701–02). Przełom nastąpił w maju 1694, kiedy to bliski znajomy Newtona z Cambridge, Karol Montagu (przyszły lord Halifax) został Kanclerzem Skarbu. Wreszcie w 1696, po kilku latach starań, kiedy to nieufny Newton zaczął już podejrzewać zdradę, Karol Montagu (przy pomocy Johna Locke…) osadził sir Isaaca na czele królewskiej mennicy. Ciekawe, iż w obliczu potężnego deficytu budżetowego [1689-97 Nine Years War, Average annual expenditure: £5,456,555, Average annual tax revenue: £3,640,000, Final debt: £16,700,000], Newton tak jak wielu przed nim popierał psucie monety (=debasement), tj. po prostu zmniejszenie ilości srebra w funcie sterlingu. Tak się jednak nie stało – na skutek zdecydowanego stanowiska Locke'a i Montagu, wartość funta została utrzymana.

Jeśli zaś chodzi o Katarzynę Barton, córkę przyrodniej siostry Newtona, to zamieszkała z nim w Londynie po 1696, aby pomóc mu w gospodarstwie domowym. Zaraz potem została metresą sir Charlesa, który w testamencie zapisał jej prawie cały swój majątek: „as a token of the sincere love, affection and esteem, I have long had for her person, and as a small recompense for the pleasure and happiness I have had in her conversation”… i tak to się plecie.

CDN

___

*) In 1684, Fatio became acquainted with the Piedmontese Count Fenil, who, having offended the Duke of Savoy and the King of France, had taken refuge in the house of Fatio’s maternal grandfather in Alsace, and then at Duillier. Fenil confided to Fatio his plan to stage a raid on the beach at Scheveningen to kidnap the Dutch Prince William of Orange. Fenil showed Fatio a letter from the Marquis de Louvois, the French Secretary of State, approving of the kidnapping, offering the king’s pardon, and enclosing an order for money. Fatio betrayed Fenil’s plot to Gilbert Burnet, whom he then accompanied to Holland in 1686 to warn Prince William…

In the spring of that same year he moved to Worcester, where he formed some congenial friendships and busied himself with scientific pursuits, alchemy, and study of the cabbala…

In 1732, through the influence of John Conduitt, Newton’s nephew-in-law, Fatio endeavoured unsuccessfully to obtain a belated reward for having saved the Prince of Orange from Count Fenil’s kidnapping plot. He also assisted Conduitt in designing Newton’s funerary monument in Westminster Abbey and in composing the inscription for it. Fatio died, on 28 April or 12 May 1753,[21] in Madresfield and was buried at the church of St. Nicholas, Worcester.[22] His compatriot Georges-Louis Le Sage later purchased many of his scientific papers which, together with those of Le Sage, are now in the Geneva Library.

---

tagi: rewolucja  londyn  kalwiniści 

	kpiotrzk
	18 kwietnia 2024 09:37

6     553    5 zaloguj sie by polubić